ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 8 \ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ | ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΑ ΟΡΑΜΑΤΑ
Συνεχίζοντας τη σειρά των μαθημάτων Ιστορίας της Τέχνης ασχοληθήκαμε με το ιδιαίτερο κίνημα της «μεταφυσικής ζωγραφικής», το οποίο αναπτύχθηκε στην Ιταλία το διάστημα 1910-1920.
Θεμελιωτής της «μεταφυσικής ζωγραφικής» ήταν ο Ιταλός ζωγράφος Giorgio de Chirico (Βόλος 1888 – 1978).
Οι κυριότερες φάσεις του κινήματος ήταν: (α) 1910-1916. Μοναχική πορεία de Chirico. (β) 1917 κ.ε. Συνάντηση στη Φεράρα του de Chirico με τον αδερφό του Andrea (Alberto Savinio, 1891-1952) και τους ζωγράφους Carlo Carrà (1881 – 1966) και Filippo de Pisis (1896 – 1956). Έναρξη της κύριας φάσης. (γ) 1920. Ολοκλήρωση της κύριας πορείας του κινήματος.
Οι βασικές επιδιώξεις της μεταφυσικής ζωγραφικής ήταν η αναπαράσταση της πραγματικότητας πέρα από την φυσική της διάσταση μέσα από το στοιχείο του αινίγματος και της έκπληξης.
Βασικό ρόλο στις εικαστικές επιλογές του de Chirico έπαιξε η φιλοσοφία του Nietzche. Τα έργα του μπορούν να θεωρηθούν ένα είδος πλαστικής μεταγραφής των ιδεών του Nietzche, ο οποίος θεωρούσε ότι κάθε άνθρωπος κατασκευάζει, ως άλλος καλλιτέχνης, τη δική του πραγματικότητα μέσα από ονειρικές εικόνες, στις οποίες συνυπάρχουν με μοναδικό τρόπο στοιχεία της πραγματικότητας, της προσωπικής αντίληψης και της πρωταρχικής ουσίας του σύμπαντος.
Φιλοσοφικές επιρροές δέχθηκε ο de Chirico από την προσωκρατική φιλοσοφία και ιδιαίτερα τον Ηράκλειτο, ο οποίος ισχυριζόταν ότι όλα τα πράγματα γεννιούνται μέσα από την αντίθεση και αφού δημιουργηθούν, ενώ είναι οικεία, γίνονται τελικά σκοτεινά και διφορούμενα («Τὸ ἐν κοινοῖς καινὰ ἐπινοῆσαι μέγα»).
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά καλλιτεχνικά «πιστεύω» του de Chirico ήταν η ιδέα ότι ζωγραφική δεν πρέπει να καταργεί το πραγματικό· ούτε να το κατακερματίζει (όπως ο κυβισμός) ούτε να το παραμορφώνει (όπως ο εξπρεσιονισμός, ο φουτουρισμός και η αφαίρεση), αλλά να το μετουσιώνει σε κάτι που αποκαλύπτει τη μυστική του δυναμική. Με τον τρόπο αυτό ο ζωγράφος αναπαριστά την τραγική μοναξιά του ανθρώπου μέσα στο οικιστικό περιβάλλον που ο ίδιος κατασκεύασε. Συγχρόνως, ο συνδυασμός ετερόκλητων και ανεξάρτητων στοιχείων στον ζωγραφικό πίνακα προαναγγέλλει τον σουρεαλισμό.
Τα καλλιτεχνικά μέσα που χρησιμοποιεί η «μεταφυσική ζωγραφική» είναι κατά βάση η ζωγραφική του τελάρου. Οι ζωγραφικές συνθέσεις είναι ονειρικές και συχνά περιλαμβάνουν φανταστικά αρχιτεκτονικά τοπία (πλατείες, πύργους, δρόμους, κτίρια, αγάλματα κ.ά.). Οργανώνονται με βάση ισχυρές οριζόντιες γραμμές που αποδίδουν την αίσθηση της ηρεμίας. Η αναγεννησιακή προοπτική χρησιμοποιείται όχι ως μέσο ρεαλιστικής αποτύπωσης της πραγματικότητας, αλλά ως δυνατότητα ποιητικής και φιλοσοφικής μεταμόρφωσής της. Τα χρώματα του πίνακα είναι κυρίως θερμά (πορτοκαλί, ώχρες, κεραμιδί κ.ά.) που συνδέονται μεταξύ τους με ένταση, ενώ σημαντικό εικαστικό ρόλο παίζουν οι σκιές.
Η πρακτική της σύνθεσης ενός «μεταφυσικού» πίνακα περιγράφεται από τον de Chirico ως εξής: Ο ζωγράφος επιλέγει ένα «πράγμα», που συχνά είναι απαρατήρητο ή απομονωμένο, από τη φυσική του πραγματικότητα και το συνδέει με άλλα ετερόκλητα στοιχεία. Έτσι το «πράγμα» αυτό αποκτά μία νέα σημασία, γίνεται πιο αινιγματικό, παράξενο ή και ακατανόητο. Έγραφε ο ίδιος: «Κάθεται κάποιος σ΄ ένα δωμάτιο μ΄ ένα κλουβί, βιβλία, πίνακες κ.λπ. Όλα φαίνονται εντελώς συνηθισμένα γιατί η αλυσίδα της μνήμης όλα τα εξηγεί. Ας υποθέσουμε όμως ότι για μια στιγμή και για λόγους αδιευκρίνιστους και ανεξάρτητους από τη θέλησή μου, σπάζει ένας κρίκος αυτής της αλυσίδας· ποιος ξέρει πώς θα έβλεπα τον άντρα που κάθεται, το κλουβί, τα βιβλία· τι τρομερή έκπληξη… Η ίδια η σκηνή, ωστόσο, δεν θα άλλαζε· εγώ θα ήμουν αυτός και θα έβλεπα μέσα από άλλη οπτική γωνία. Κι εδώ φτάνουμε στη μεταφυσική άποψη των πραγμάτων».
Η «μεταφυσική ζωγραφική» ολοκληρώνει τον καλλιτεχνικό της κύκλο γύρω στο 1920. Ο de Chirico περνά σε άλλη, περισσότερο ανθρωποκεντρική φάση, και στην ουσία «αποκηρύσσει» τα έργα της δεκαετίας του 1910. Οι κυριότεροι ζωγράφοι της βασικής φάσης της «μεταφυσικής ζωγραφικής» εκτός από τον de Chirico ήταν ο πρώην φουτουριστής ζωγράφους Carlo Carrà (1881 – 1966), ο αδερφός του de Chirico, Andrea (γνωστός με το ψευδώνυμο Alberto Savinio, 1891-1952), ο Filippo de Pisis (1896 – 1956) και ο Giorgio Morandi (1890-1964).
Η «μεταφυσική ζωγραφική» ενέπνευσε τα μέλη του «Εργαστηρίου» σε διάφορες καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Η βασική δραστηριότητα οργανώθηκε με βάση του ερώτημα: «Ας παρατηρήσουμε με προσοχή τα διάφορα αντικείμενα, πράγματα, κτίρια ή ανθρώπους του καθημερινού μας περιβάλλοντος στο σπίτι ή στο χωριό / πόλη. Ας προσπαθήσουμε να δούμε τα στοιχεία αυτά με “μεταφυσικό μάτι”. Υπάρχει κάτι το μυστήριο ή το αινιγματικό σε αυτά, ιδιαίτερα εάν τα τοποθετήσουμε ή είναι ήδη τοποθετημένα, με περίεργο ή αναπάντεχο τρόπο; Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να πλάσουμε από τα στοιχεία του περιβάλλοντός μας αινιγματικές και μυστικές εικόνες. Στη συνέχεια ας αποτυπώσουμε τα “μυστικά” αυτά τοπία με φωτογραφίες, σχέδια ή κολάζ. Τέλος, υποτιτλίζουμε το έργο μας με κάποια αινιγματική φράση».
Θεμελιωτής της «μεταφυσικής ζωγραφικής» ήταν ο Ιταλός ζωγράφος Giorgio de Chirico (Βόλος 1888 – 1978).
Οι κυριότερες φάσεις του κινήματος ήταν: (α) 1910-1916. Μοναχική πορεία de Chirico. (β) 1917 κ.ε. Συνάντηση στη Φεράρα του de Chirico με τον αδερφό του Andrea (Alberto Savinio, 1891-1952) και τους ζωγράφους Carlo Carrà (1881 – 1966) και Filippo de Pisis (1896 – 1956). Έναρξη της κύριας φάσης. (γ) 1920. Ολοκλήρωση της κύριας πορείας του κινήματος.
Οι βασικές επιδιώξεις της μεταφυσικής ζωγραφικής ήταν η αναπαράσταση της πραγματικότητας πέρα από την φυσική της διάσταση μέσα από το στοιχείο του αινίγματος και της έκπληξης.
Βασικό ρόλο στις εικαστικές επιλογές του de Chirico έπαιξε η φιλοσοφία του Nietzche. Τα έργα του μπορούν να θεωρηθούν ένα είδος πλαστικής μεταγραφής των ιδεών του Nietzche, ο οποίος θεωρούσε ότι κάθε άνθρωπος κατασκευάζει, ως άλλος καλλιτέχνης, τη δική του πραγματικότητα μέσα από ονειρικές εικόνες, στις οποίες συνυπάρχουν με μοναδικό τρόπο στοιχεία της πραγματικότητας, της προσωπικής αντίληψης και της πρωταρχικής ουσίας του σύμπαντος.
Φιλοσοφικές επιρροές δέχθηκε ο de Chirico από την προσωκρατική φιλοσοφία και ιδιαίτερα τον Ηράκλειτο, ο οποίος ισχυριζόταν ότι όλα τα πράγματα γεννιούνται μέσα από την αντίθεση και αφού δημιουργηθούν, ενώ είναι οικεία, γίνονται τελικά σκοτεινά και διφορούμενα («Τὸ ἐν κοινοῖς καινὰ ἐπινοῆσαι μέγα»).
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά καλλιτεχνικά «πιστεύω» του de Chirico ήταν η ιδέα ότι ζωγραφική δεν πρέπει να καταργεί το πραγματικό· ούτε να το κατακερματίζει (όπως ο κυβισμός) ούτε να το παραμορφώνει (όπως ο εξπρεσιονισμός, ο φουτουρισμός και η αφαίρεση), αλλά να το μετουσιώνει σε κάτι που αποκαλύπτει τη μυστική του δυναμική. Με τον τρόπο αυτό ο ζωγράφος αναπαριστά την τραγική μοναξιά του ανθρώπου μέσα στο οικιστικό περιβάλλον που ο ίδιος κατασκεύασε. Συγχρόνως, ο συνδυασμός ετερόκλητων και ανεξάρτητων στοιχείων στον ζωγραφικό πίνακα προαναγγέλλει τον σουρεαλισμό.
Τα καλλιτεχνικά μέσα που χρησιμοποιεί η «μεταφυσική ζωγραφική» είναι κατά βάση η ζωγραφική του τελάρου. Οι ζωγραφικές συνθέσεις είναι ονειρικές και συχνά περιλαμβάνουν φανταστικά αρχιτεκτονικά τοπία (πλατείες, πύργους, δρόμους, κτίρια, αγάλματα κ.ά.). Οργανώνονται με βάση ισχυρές οριζόντιες γραμμές που αποδίδουν την αίσθηση της ηρεμίας. Η αναγεννησιακή προοπτική χρησιμοποιείται όχι ως μέσο ρεαλιστικής αποτύπωσης της πραγματικότητας, αλλά ως δυνατότητα ποιητικής και φιλοσοφικής μεταμόρφωσής της. Τα χρώματα του πίνακα είναι κυρίως θερμά (πορτοκαλί, ώχρες, κεραμιδί κ.ά.) που συνδέονται μεταξύ τους με ένταση, ενώ σημαντικό εικαστικό ρόλο παίζουν οι σκιές.
Η πρακτική της σύνθεσης ενός «μεταφυσικού» πίνακα περιγράφεται από τον de Chirico ως εξής: Ο ζωγράφος επιλέγει ένα «πράγμα», που συχνά είναι απαρατήρητο ή απομονωμένο, από τη φυσική του πραγματικότητα και το συνδέει με άλλα ετερόκλητα στοιχεία. Έτσι το «πράγμα» αυτό αποκτά μία νέα σημασία, γίνεται πιο αινιγματικό, παράξενο ή και ακατανόητο. Έγραφε ο ίδιος: «Κάθεται κάποιος σ΄ ένα δωμάτιο μ΄ ένα κλουβί, βιβλία, πίνακες κ.λπ. Όλα φαίνονται εντελώς συνηθισμένα γιατί η αλυσίδα της μνήμης όλα τα εξηγεί. Ας υποθέσουμε όμως ότι για μια στιγμή και για λόγους αδιευκρίνιστους και ανεξάρτητους από τη θέλησή μου, σπάζει ένας κρίκος αυτής της αλυσίδας· ποιος ξέρει πώς θα έβλεπα τον άντρα που κάθεται, το κλουβί, τα βιβλία· τι τρομερή έκπληξη… Η ίδια η σκηνή, ωστόσο, δεν θα άλλαζε· εγώ θα ήμουν αυτός και θα έβλεπα μέσα από άλλη οπτική γωνία. Κι εδώ φτάνουμε στη μεταφυσική άποψη των πραγμάτων».
Η «μεταφυσική ζωγραφική» ολοκληρώνει τον καλλιτεχνικό της κύκλο γύρω στο 1920. Ο de Chirico περνά σε άλλη, περισσότερο ανθρωποκεντρική φάση, και στην ουσία «αποκηρύσσει» τα έργα της δεκαετίας του 1910. Οι κυριότεροι ζωγράφοι της βασικής φάσης της «μεταφυσικής ζωγραφικής» εκτός από τον de Chirico ήταν ο πρώην φουτουριστής ζωγράφους Carlo Carrà (1881 – 1966), ο αδερφός του de Chirico, Andrea (γνωστός με το ψευδώνυμο Alberto Savinio, 1891-1952), ο Filippo de Pisis (1896 – 1956) και ο Giorgio Morandi (1890-1964).
Η «μεταφυσική ζωγραφική» ενέπνευσε τα μέλη του «Εργαστηρίου» σε διάφορες καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Η βασική δραστηριότητα οργανώθηκε με βάση του ερώτημα: «Ας παρατηρήσουμε με προσοχή τα διάφορα αντικείμενα, πράγματα, κτίρια ή ανθρώπους του καθημερινού μας περιβάλλοντος στο σπίτι ή στο χωριό / πόλη. Ας προσπαθήσουμε να δούμε τα στοιχεία αυτά με “μεταφυσικό μάτι”. Υπάρχει κάτι το μυστήριο ή το αινιγματικό σε αυτά, ιδιαίτερα εάν τα τοποθετήσουμε ή είναι ήδη τοποθετημένα, με περίεργο ή αναπάντεχο τρόπο; Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να πλάσουμε από τα στοιχεία του περιβάλλοντός μας αινιγματικές και μυστικές εικόνες. Στη συνέχεια ας αποτυπώσουμε τα “μυστικά” αυτά τοπία με φωτογραφίες, σχέδια ή κολάζ. Τέλος, υποτιτλίζουμε το έργο μας με κάποια αινιγματική φράση».
 |
| Ελένη Τόκα. Ιστορίες του δρόμου. Καρίτσα Πιερία. 8/4/2021, ώρα 20:03 |
 |
Πασχαλίνα Γιαννάκη. Διφορούμενες ομιχλώδεις σκέψεις. Π. Βροντού Πιερίας. 10/1/2021, ώρα 14:04 |
 |
| Σταυρίνα Βάια. The Fallen Tree. Βροντού Πιερίας. 7/4/2021, ώρα 18:54 |
 |
| Δήμητρα Γιάντσιου. Σκιά με ομπρέλα. Βροντού Πιερίας. 4/1/2021 |
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου