ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΗΣ MASS CULTURE ΚΑΙ Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΛΟΥΣΙΟΥΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ | ΣΠΟΛΙΑ 27

 

George Grosz (1893-1959). O κρυφός αυτοκράτορας (Ο βιομήχανος Hugo Stinnes). 1920. Μελάνι σε χαρτί. 64.5 x 48.3 cm. Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης.

Ημέρα των Τριών Ιεραρχών και θα ήθελα να σας απασχολήσω λίγο από τα διαβάσματα και τις άλλες ασχολίες σας, παραθέτοντας ένα μικρό «μαργαριτάρι» από τη σοφία τους. Συγκεκριμένα από την «Ομιλία προς τους πλουτούντες» του Μεγάλου Βασιλείου, η οποία γράφτηκε τον 4ο αι. μ.Χ. και αποτελεί από τότε μία από τις πολύ σημαντική διακήρυξη κατά της άνισης κατανομής του πλούτου και υπέρ της κοινοκτημοσύνης των υλικών μέσων παραγωγής. Σε πολλά σημεία η «Ομιλία» συγκρίνεται σε καυστικότητα με τα γραπτά του Μάρξ, ιδιαίτερα στα σχετικά με την αδικία που προκαλεί στην κοινωνία ο πλούτος.

Το πλέον σημαντικό είναι ότι η «Ομιλία» του Βασιλείου δεν είναι θεωρητική, αλλά πρακτική, αφού όσα γράφει αποτελούν και δικά του βιώματα. Είναι γνωστό ότι ο ίδιος είχε κληρονομήσει μεγάλη περιουσία, την οποία διέθεσε όλη στους φτωχούς, ιδρύοντας ένα ολόκληρο συγκρότημα με κοινωφελή ιδρύματα τη γνωστή «Βασιλειάδα». Και δεν ήταν μόνο «φιλανθρωπικό» το έργο του, αλλά και ακτιβιστικό. Είναι γνωστές οι παρεμβάσεις του κατά των άδικων συνθηκών εργασίας των εργατών στα ορυχεία του Ταύρου της Μικράς Ασίας και οι ανοιχτές εκδηλώσεις κοινωνικής αλληλεγγύης και αναδιανομής των αγαθών που έκανε υπέρ των ορφανών, των αδικημένων, των ασθενών και των απόρων. Ο καυστικός του λόγος και η κοινωνική του δράση δεν ήταν αρεστά στο «σύστημα» της εποχής, το οποίο παρίστανε τον στυλοβάτη της ηθικής, ενώ κατά βάθος ήταν εντελώς σάπιο. Γι΄ αυτό και πολλές φορές συκοφαντήθηκε και απειλήθηκε με δημεύσεις και εξορίες. Πέθανε σε ηλικία μόλις 49 ετών από τις πολλές κακουχίες και τη σωματική άσκηση. Όμως το ήθος του, η χριστιανική του αλήθεια και η μόρφωσή του –σπούδασε στο “Harvard” της εποχής, που ήταν οι «πανεπιστημιακές» σχολές της Αθήνας— τον κατέστησαν «αιώνιο» σύμβολο αρετής και τόλμης.

Στην «Ομιλία» του ο Βασίλειος έχει ως αφετηρία τη γνωστή ευαγγελική ιστορία του πλούσιου νέου (Ματθ. ιθ΄, 16-24). Στη συνέχεια αποδομεί ένα προς ένα τα «ζωτικά ψεύδη» με τα οποία ο πλούσιος νέος κορόιδευε τον εαυτό του επιθυμώντας στη ζωή του ανόμοια πράγματα, δηλαδή, και τα χρήματα, αλλά και την ανώτερη πνευματικότητα.

Διαβάζουμε, λοιπόν, στην ευαγγελική περικοπή:

«Και ιδού, ήλθε ένας νεαρός και του είπε:

— Διδάσκαλε αγαθέ, τι καλό πρέπει να κάμω για να αποκτήσω την αιώνια ζωή;

Του απάντησε:

— Γιατί με ονομάζεις "αγαθό"; Αγαθός δεν είναι κανένας άλλος παρά μόνο ένας, ο Θεός. Αλλά αν θέλεις να εισέλθεις στη ζωή, να τηρείς τις εντολές.

Τον ερώτησε:

— Ποιές;

Του απάντησε ο Ιησούς:

— Το "μη φονεύσεις· μη μοιχεύσεις· μην κλέψεις· μη ψευδομαρτυρήσεις· τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου· και να αγαπήσεις τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου".

Του λέγει ο νεαρός:

— Όλα αυτά τα τηρώ από την εφηβική μου ηλικία. Σε τι υστερώ;

Του απάντησε ο Ιησούς:

— Αν θέλεις να γίνεις τέλειος, πήγαινε πούλησε τα υπάρχοντά σου και μοίρασέ τα στους φτωχούς. Και θα αποκτήσεις θησαυρό στον ουρανό. Και έλα κοντά Μου.

Μα μόλις ο νεαρός άκουσε τα λόγια αυτά έφυγε λυπημένος· γιατί είχε πολύ μεγάλη περιουσία.

Τότε ο Ιησούς είπε στους μαθητές Του:

— Σας το λέω κατηγορηματικά: δύσκολα θα μπει πλούσιος στη βασιλεία των ουρανών. Και πάλι σας λέγω: Είναι πιο εύκολο να περάσεις μια γκαμήλα από την τρύπα της βελόνας, παρά να μπει πλούσιος στη βασιλεία των ουρανών.

Όταν οι μαθητές Του τα άκουσαν αυτά, έμειναν κυριολεκτικά κατάπληκτοι. Και έλεγαν μεταξύ τους:

— Και ποιος, τότε, θα μπορέσει να σωθεί;

Τότε ο Ιησούς τους έριξε μια αυστηρή ματιά και τους είπε:

— Για τους ανθρώπους αυτό είναι αδύνατο. Μα για το Θεό όλα είναι δυνατά».

Ερμηνεύοντας την ευαγγελική ιστορία ο Βασίλειος επισημαίνει τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του νεαρού.

Το πρώτο είναι η πολύ καλή ανατροφή, την οποία προφανώς είχε λάβει από την οικογένειά του και από τα καλά «σχολεία» που είχε φοιτήσει. Είχε διδαχθεί τον δρόμο της αρετής και τηρούσε σε μεγάλο βαθμό τον μωσαϊκό νόμο. Ζητούσε μάλιστα να βελτιώσει ακόμα περισσότερο τη ζωή του. Δεν ήταν όπως οι συνηθισμένοι νέοι, χωρίς ηθικές αρχές και χωρίς περιορισμούς στη ζωή τους. Ωστόσο, ενώ είχε καλή εκπαίδευση δεν είχε ανάλογη παιδεία και μόρφωση. Ο Χριστός, σαν επιδέξιος γιατρός της ψυχής, του επισημαίνει την βαθιά του ασθένεια που είναι ο πλούτος. Κι αυτός αρνείται να θεραπευθεί. Τι μας λέει αυτό; Απλά, ότι η θεραπεία της ψυχής δεν είναι θέμα μόνο καλής ανατροφής, αλλά και θέμα προσωπικής θέλησης γι΄ αλλαγή.

Τα επόμενα χαρακτηριστικά είναι κοινά σε όλους τους πλούσιους νέους.

Χαρακτηριστική είναι η αντιφατικότητα και η αναποφασιστικότητα της προσωπικότητάς του. Από τη μια παρουσιάζεται αποφασισμένος ν΄ αλλάξει τη ζωή του και ζητά τη συμβουλή του Χριστού, από την άλλη, όμως, δυσθυμεί, όταν αισθάνεται ότι η συμβουλή αυτή θα τον βγάλει από τη βόλεψή του. Ο διάσημος ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής Irvin D. Yalom έγραφε: «Αν θέλεις να αλλάξεις, πρέπει να είσαι πρόθυμος να νιώσεις άβολα», δηλαδή να κοπιάσεις και να πονέσεις.

Ο νέος, όμως, επί της ουσίας δεν θέλει ν΄ αλλάξει. Θεωρεί την αλλαγή ως κάτι εξωτερικό και ανώδυνο. Από τη μια γνωρίζει το ηθικά σωστό, από την άλλη όμως φοβάται να το εφαρμόσει με πληρότητα στη ζωή του, γιατί είναι ανασφαλής και καλοπερασάκιας. Ο Βασίλειος του απευθύνει καίρια ερωτήματα: «Έρχεσαι και ζητάς βοήθεια από τον Χριστό και τον αποκαλείς δάσκαλο, όμως γιατί δεν φέρεσαι σαν μαθητής; Τον παραδέχεσαι αγαθό και αποδιώχνεις αυτά που σου δίνει; Και ναι μεν ρωτάς για την αιώνια ζωή, αλλά αποδεικνύεται πως είσαι προσδεμένος σ΄ ετούτης εδώ τις απολαύσεις».

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του είναι η έλλειψη αληθινής αγάπης. Ο πλούσιος περηφανεύεται ότι από μικρός τήρησε την εντολή της αγάπης. Ωστόσο, πόσο αγάπη για τον διπλανό του έχει αυτός που πλουτίζει σε βάρος των άλλων; Όπως γράφει ο Βασίλειος: «Όποιος αγαπά τον διπλανό του σαν το εαυτό του δεν κατέχει τίποτα παραπάνω απ΄ αυτόν. Κι εσύ δείχνεις να έχεις πολλά. Από πού; Προφανώς επειδή η δική σου απόλαυση σου φάνηκε προτιμότερη απ΄ το να παρηγορείς τους πολλούς. Όσο όμως πλεονάζουν τα πλούτη σου, τόσο σου λείπει η αγάπη».

Το τρίτο χαρακτηριστικό του πλούσιου νέου είναι η πλεονεξία. Όπως αναφέρει ο Βασίλειος οι πλούσιοι επιδιώκουν να μαζεύουν λεφτά όχι γιατί αλλιώς θα πεθάνουν από την πείνα, αλλά από πλεονεξία. Και με λίγα αγαθά μπορεί να ζήσει ο άνθρωπος, εάν είναι συνετός. «Οι περισσότεροι, όμως πλούσιοι», όπως γράφει ο Βασίλειος «έχουν περί πολλού τα πλούτη όχι επειδή νοιάζονται να φάνε ή να ντυθούν∙ κάποιο τέχνασμα επινόησε ο διάβολος και υποβάλλει στους πλούσιους μύριες αφορμές για δαπάνη, έτσι που να λογαριάζουν για αναγκαία τα περιττά και τα άχρηστα και τίποτα να μην τους αρκεί όταν ψάχνουν πώς να ξοδέψουν». Μαζεύουν χρήματα για να το ξοδεύουν σε άχρηστα πράγματα, για να ντύσουν με πολυτέλεια τα σπίτια και τον εαυτό τους ή απλώς για να τα βάζουν στις Τράπεζες.

«Ξέρεις τι νομίζω πως σου συμβαίνει;» απευθύνεται προς τον νέο ο Βασίλειος: «Καθώς θάβεις τα πλούτη σου στις Τράπεζες, θάβεις και την καρδιά σου μαζί. “Γιατί όπου είναι ο θησαυρός σου, λένε, εκεί είναι και η καρδιά σου”. Γι΄ αυτό σε λυπούν οι εντολές∙ ο βίος γίνεται αβίωτος όταν δεν ασχολείσαι με δαπάνες άχρηστες […] Λες ακόμα ότι είσαι κι εσύ φτωχός. Και θα συμφωνήσω σ΄ αυτό. Γιατί φτωχός είναι εκείνος που του λείπουν πολλά. Κι η ακόρεστη επιθυμία σου, κάνει πολλά να σου λείπουν. Στα δέκα τάλαντά σου φροντίζεις να προσθέσεις δέκα ακόμη∙ κι όταν γίνουν είκοσι, άλλα τόσα επιζητείς, και πάντοτε όσα προστίθενται δεν σταματούν την ορμή αλλ΄ αναφλέγουν την όρεξή σου […] Όσα βλέπει το μάτι, τόσα επιθυμεί ο πλεονέκτης. Δεν χορταίνει να βλέπει το μάτι και δεν χορταίνει να παίρνει ο φιλάργυρος, τόσα επιθυμεί ο πλεονέκτης».

Το τέταρτο χαρακτηριστικό είναι η φιληδονία και η φιλαρέσκεια. Ο Βασίλειος ελέγχει τους πλούσιους, γιατί κατέχουν τον πλούτο για την προσωπική τους καλοπέραση, ενώ γύρω τους ο κόσμος πεινάει. «Τι θ΄ απαντήσεις στον ουράνιο δικαστή, εσύ που στολίζεις άλογα και κάνεις πως δεν βλέπεις τον ρακένδυτο αδελφό σου; Εσύ που σαπίζει το στάρι σου και δεν τρέφεις αυτούς που πεινούν; Αν μάλιστα συγκατοικεί μαζί σου και γυναίκα που αγαπάει τα πλούτη, η αρρώστια διπλασιάζεται. Γιατί αυτή αναφλέγει τις απολαύσεις μεγαλώνοντας και τη φιληδονία μαζί. Και κανείς πλούτος δεν είναι αρκετός για τις επιθυμίες των άπληστων γυναικών. Ο χρυσός στολίζει πότε το μέτωπο, πότε τον λαιμό, άλλος σε ζώνες κι άλλος χέρια και πόδια περιτυλίγοντας. Γιατί όσοι αγαπούν τον χρυσό, χαίρονται να τους δένουν, φτάνει να΄ ναι οι χειροπέδες χρυσές. Πότε λοιπόν θα φροντίσει για την ψυχή του αυτός που υπηρετεί τις επιθυμίες των γυναικών; Φοράς πανάκριβα δαχτυλίδια και υπερηφανεύεσαι ότι τα κέρδισες γιατί τ΄ αξίζεις και συγχρόνως καμώνεσαι ότι ενδιαφέρεσαι για τους φτωχούς και τους καταφρονημένους. Όμως, πόσους θ΄ απάλλασσε από τα άδικα χρέη τους ένα μόνο δαχτυλίδι σου; Το περίσσευμα από τα πανάκριβα ρούχα σου μπορεί να ντύσει ένα ολόκληρο λαό από το κρύο».

Το πέμπτο χαρακτηριστικό είναι η ψευδαίσθηση της φιλανθρωπίας. Πολλοί πλούσιοι ισχυρίζονται ότι μαζεύουν χρήματα, για να κάνουν φιλανθρωπίες ή για να αποκαταστήσουν τα παιδιά τους και τους φίλους τους. Ωστόσο, ο Βασίλειος είναι και σ΄ αυτό το σημείο σαφής: «Λες ότι τα πλούτη είναι αναγκαία για τα παιδιά σου. Να μια ευπρόσωπη αφορμή για πλεονεξία! Γιατί, ενώ προβάλλεις τα παιδιά, στην πραγματικότητα μας αποκαλύπτεις τι κρύβει η καρδιά σου. Μήπως το Ευαγγέλιο δεν γράφτηκε γι΄ αυτούς που παντρεύτηκαν κι έχουν παιδιά; “Αν θέλεις να είσαι τέλειος, πούλησε τα υπάρχοντά σου και ό,τι πάρεις δώσε το στους φτωχούς”. Όταν, λοιπόν, έκανες παιδιά τα έκανες για να παρακούνε τις εντολές; […] Τα φορτώνεις έτσι με κακή ανατροφή. Μαζί με τα πλούτη κληρονομείς σ΄ αυτά και την απληστία. Γιατί ο πλούτος σε πολλούς έγινε υπηρέτης ακολασίας […] Κοίτα, λοιπόν, μήπως μαζεύοντας με τόσο κόπο τα πλούτη σου ετοίμασες το υλικό για να αμαρτήσουν άλλοι∙ οπότε θα βρεθείς να τιμωρείσαι διπλά, και για το άδικο που έχεις κάνει εσύ και γι΄ αυτό που εφοδίασες άλλον να κάνει […] Κληρονόμησε, λοιπόν, στα παιδιά σου τα αναγκαία κι όχι τη χλιδή και την αχόρταγη επιθυμία κι έτσι θα τα εφοδιάσεις με τον αληθινό θησαυρό κι όχι με τον ψεύτικο».

Νομίζω ότι η «Ομιλία» του Βασιλείου κατά των πλουσίων είναι περισσότερο από ποτέ σήμερα επίκαιρη. Σήμερα, το χρήμα και η ικανοποίηση όλων των επιθυμιών είναι το ακατανίκητο must, που προβάλλει το σύστημα της αγοράς. Αυτό το σύστημα επί της ουσίας έχει αναλάβει τη διαπαιδαγώγηση των πάντων και ιδιαίτερα της νέας γενιάς. Το πεδίο δράσης του συστήματος είναι η μαζική κουλτούρα της κατανάλωσης και το ακαταμάχητο όπλο της, η πολυμεσική τεχνολογία.

Η μαζική κουλτούρα πριμοδοτεί την αχόρταγη κατανάλωση με το αζημίωτο φυσικά γι΄ αυτούς που την ελέγχουν. Για τους πολλούς υπάρχει η φτώχεια, η οποία δεν είναι φανερή, γιατί στο σημερινό σύστημα του νεοφιλελεύθερου ανθρωπισμού, όλοι θα πρέπει να αισθάνονται ότι απολαμβάνουν τα αγαθά, έστω κι αν δεν τα κατέχουν. Με τον ωφελιμιστικό αυτόν τρόπο διαφυλάσσεται η κοινωνική ειρήνη, η οποία με τη σειρά της ευνοεί την κερδοσκοπία των αγορών. Γιατί, σε όλους το σύστημα παρέχει και από ένα ξεροκόμματο «απόλαυσης» και είναι όλα cool. Είναι όλα cool και κανείς δεν διαμαρτύρεται. Αυτή είναι η επιτυχία του συστήματος. Ένα «σίγουρο μέλλον» για τους νέους σε μια όμως χαμοζωή, σε μια σίγουρη φτώχεια, σε μια σιγουριά ότι δεν θα πεθάνουν από την πείνα, ωστόσο, θα μπορούν άνετα να αναπτύσσουν τις εμπειρίες και τις επιθυμίες τους και να αυτοκαταστρέφονται, αρκεί να μην αντιστέκονται στους ηθικούς και ψυχικούς τους δήμιους. Αρκεί να γίνονται η «τροφή» από την οποία κάποιοι θα θρέφουν τον πλούτο τους μέσα από την κατανάλωση και την αέναη αγορά άχρηστων και εφήμερων προϊόντων. Ούτε λέξη για αναστοχασμό και δικαιωματισμό του προσωπικού νοήματος και όχι των επιθυμών. Εφιαλτικό, αλλά αληθινό και πραγματικό σενάριο.

Η πολυμεσική τεχνολογία, από την άλλη, διαμορφώνει πρακτικότερα τα πρότυπα συμπεριφοράς και τις πολιτισμικές σταθερές μέσα από τη μαζική κουλτούρα του θεάματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σύγχρονη μουσική «βιομηχανία» των trapers. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της είναι η πολυτροπική της μορφή που συνδυάζει πολλούς σημειωτικούς τρόπους έκφρασης, όπως ήχο, κίνηση, τραγούδι, οπτικά εφέ, κινούμενη εικόνα κ.ά. Πρακτικά αυτό μεταφράζεται σε ευανάγνωστα και επαναλαμβανόμενα μουσικά μοτίβα, δυνατά beats, επιδραστικά βιντεοκλίπ, στα οποία κυριαρχούν σκηνές έντονων ψυχεδελικών καταστάσεων, βίας, live εμφανίσεις με επιδραστικά οπτικοακουστικά εφέ.

Αυτό που προκαλεί τον μεγαλύτερο προβληματισμό, είναι οι στίχοι που πλαισιώνει αυτή τη μουσική και που άλλωστε αποτελούν οργανικό της κομμάτι. Είναι εκπληκτικό, αλλά όλα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του νεαρού πλουσίου, που επισημαίνει ο Βασίλειος στην «Ομιλία» του, αποκαλύπτονται περίτρανα στους στίχους των τραγουδιών των μουσικών ειδώλων της σημερινής νεολαίας και ειδικότερα των trapers.

Το πρότυπο που σκιαγραφούν οι στίχοι αυτοί είναι, του πετυχημένου νέου ο οποίος ενώ μεγάλωσε στη φτώχεια και στη ανέχεια, κάποια στιγμή με την προσωπική του καλλιτεχνική αξία γίνεται πλούσιος. Όχι, όμως, για ν΄ αλλάξει τον κόσμο, αλλά για να περνάει αυτός καλά μέσα στη χλιδή και την καλοπέραση:

Θυμάμαι που κοιμόμουνα στο πάτωμα

τώρα τα λεφτά δεν είναι πρόβλημα.

Πως θα ήταν η σκηνή αν δεν είχα σκάσει

σκέφτηκες ποτέ τι θα είχε αλλάξει […].

Ζούμε αλήθεια το όνειρο με ανοιχτά μάτια

στο μπουκάλι κρύσταλοι λιώνουν κομμάτια

κόκκινα μάτια σε αγγέλων πρόσωπα

γδύνονται για μένα, yeah, μου μιλάνε πρόστυχα.

Θυμάμαι που κοιμόμουνα στο πάτωμα

τώρα τα λεφτά δεν είναι πρόβλημα

πλέον τα lives είναι μπόλικα

ξέρω πως το θες, σπίτι μου για sex

λες στις κολλητές σου, ήμουνα εχθές

chains VVS, μπλούζες ακριβές

όλη τη χρονιά κάνω διακοπές.

Έχουμε κάνει φτωχοί, τώρα θα αδειάσουμε το μαγαζί

Στο Λονδίνο με στο Range πάω και τρώω περιστέρια

Δεν με θέλουνε να τρώω δεν τα βγάλαμε μαζί.

Χειμώνα το νερό ήτανε μπούζι

Τώρα πίνουμε ντουμάνια στο jacuzzi

Δεν έβγαζα λεφτά απ' το τραγούδι

Τώρα 2 'κατοστάρικα το κάθε μου παπούτσι

Γουστάρει το μελάνι

Φωνάζει τ' όνομα μου, λέει, την έχω τρελάνει.

Σε τι, λοιπόν, εντοπίζεται αυτή η «προσωπική καλλιτεχνική αξία»; Μα πού αλλού, παρά στα λεφτά που βγάζει κάποιος, όχι από την τέχνη αυτή καθαυτή, αλλά από την τέχνη που «πουλάει». Γιατί αλλιώς, εάν δεν «πουλάς» δεν έχεις αξία.

Άλλο να 'ναι τέχνη μάγκα κι άλλο να πουλάει

αν δεν μιλάς χρήμα, φίλε δεν καταλαβαίνω.

Και, βέβαια, το θέμα είναι τι είναι αυτό που «πουλάς» για ν΄ αξίζεις; Μήπως, κοινωνική ευαισθησία, διάθεση αλλαγής του συστήματος καταπίεσης και φτώχειας, ανυστερόβουλο εθελοντισμό, αλτρουισμό; Όχι, βέβαια, γιατί αυτά δεν είναι πιασάρικα. Τότε τι; Μα, τι άλλο παρά επιθυμίες, μαγκιά, ισχύ, αντριλίκι, νταηλίκι, σεξ, βία και προπαντός «εύκολη» glamorous και τεχνολογικά επιδραστική τέχνη, όπως την περιγράψαμε παραπάνω. Δηλαδή, το πρότυπο της μαγκιάς, του πλουτισμού και της αλαζονείας ότι δεν έχεις κανέναν και τίποτα ανάγκη.

10 chains space coupe

Έχω pass για το ghetto

Χόρεψέ μου άνοιξε το _ _ _ _ _ σου και _ _ _ _ _ _ _ το

Οι _ _ _ _ _ _ _ βγάζαν hate και τους είπα χώνεψέ το

Καλή τύχη για του χρόνου, σας _ _ _ _ _ _ _ _ και φέτος

Έχω μόνο πράσινα μες την τσέπη

Και στην άλλη Magnum XL baby

Άμα θες να γίνεις Kim K baby

Έχω κάμερα, είμαι σκηνοθέτης

Πιο πετυχημένος ράπερ στην Ελλάδα

Stack-άρω φράγκα σαν να παίζω tetris (wow, hey)

Άμα δε μιλάς για business τότε άστο _ _ _ _ _ _ το.

Φυσικά, από τον λόγο αυτόν δεν λείπει το συναίσθημα και η αγάπη. Ωστόσο, όλα αυτά είναι πιασάρικα ωραία λόγια που στοχεύουν στο συναίσθημα του ακροατή/καταναλωτή. Γι΄ αυτό η αγάπη αναμειγνύεται με την υποτίμηση της γυναίκας και τη φιληδονία και το συναίσθημα με την αυταρέσκεια και τον ναρκισσισμό.

Θυμάμαι _ _ _ _ __ δε μου καθόντουσαν

τώρα μου ζητάνε και αυτόγραφα.

Φωνάζουν Light, δεν ξέρουν τ' όνομα

θέλουν να 'ρθουν σπίτι μου για άραγμα

κάποιες ελπίζουν να τις γκάστρωνα

παίρνω προφυλάξεις πάντα φρόνιμα

έχω _ _ _ _ _ _ πάνω μόνιμα.

Μπορεί να ισχύει ότι:

Όσα κάνει μία αγάπη δεν κοστίζουν 5 Lambo.

Ωστόσο, ο ίδιος διορθώνει:

Αλλά πού να το σκεφτείς όταν στην τσέπη ούτε φράγκο

Δεν ήμουν πάντα τόσο _ _ _ _ _ _ _ _ ή έτσι μου λέει

Μα οι καλοί πεθαίνουν πρώτοι και τελειώνουν τελευταίοι.

Δηλαδή καλή η αγάπη, αλλά μόνο με αυτή και χωρίς φράγκο είσαι μάλλον _ _ _ _ _ _ _ .

Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος με τον οποίο νοηματοδοτείται η «φιλανθρωπία». Όχι ως εκούσια απέκδυση του πλούτου για να ντυθούν οι φτωχοί, αλλά ως βοήθεια μόνο στους συγγενείς στην κλίκα και στους κολλητούς του γκέτο.

Στη μαμά μου δίνω χρήματα

Λέει "ευχαριστώ για τα δανεικά"

Λέω "δεν τα θέλω πίσω, αλήθεια ma".

Τώρα στις τσέπες βρίσκω τάλιρα

σ' όλα τα συρτάρια εικοσάρικα

ξέρω ότι δεν βγάζω εκατομμύρια

μα όλα τ' αδέρφια μου είναι άνετα.

Είμαι hood superstar μες το ghetto (μες το ghetto)

αν δεν είναι με μας τότε πες του βούλωσέ το.

Και, βέβαια, τελικά αυτό που απομένει είναι η κόλαση της απόλυτης μοναξιάς, αφού τελικά τον πλούσιο κανείς δεν σέβεται παρά μόνο τα λεφτά του. Και οι φίλοι του ακόμα είναι φίλοι του συμφέροντος:

_ _ _ _ _ _ τα, τα 'χω παίξει δεν εμπιστεύομαι κανέναν.

Μα θα μου πείτε, όλα είναι λάθος σ΄ αυτήν τη μαζική trap κουλτούρα; Ασφαλώς κι όχι. Έχουν ενδιαφέρον, οι νέοι μουσικοί ήχοι και οι νέοι ρυθμοί, κάποιοι από τους οποίους (κυρίως αυτοί που δεν επαναλαμβάνονται) δεν στερούνται καθόλου καλλιτεχνικής αξίας. Είναι ευχάριστοι και ξεσηκωτικοί. Όπως, επίσης, και οι επισημάνσεις και οι καταγραφές της σύγχρονης δυστοπικής πραγματικότητας ή οι ενσυναισθητικές και ανθρώπινες διατυπώσεις:

Δάκρυα ρίχνω για την γιαγιά μου

γιατί στην κόλαση ήτανε άγγελος κοντά μου.

Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι πολύ πιο βαθύ και εντοπίζεται σε δύο βασικά ζητήματα. Το πρώτο, αφορά στο νόημα ζωής που προτείνει στους νέους η μαζική αυτή κουλτούρα του θεάματος. Επί της ουσίας είναι πρόταση διατήρησης του υπάρχοντος κοινωνικού status. Ο εκούσιος ή ακούσιος στόχος είναι ο εφησυχασμός της νεολαίας αρκεί «αυτοί να τα οικονομάμε και να περνάμε καλά».

Το δεύτερο ζήτημα είναι η μεγάλη επιδραστικότητα που έχει η εξωτερική εικόνα όλων αυτών των προτύπων στην ψυχή των νέων. Αισθησιακή σωματικότητα, body building ανδρισμός, τατουάζ, πλούσια ρούχα, ακριβά αξεσουάρ και από την άλλη έντονα σεξουαλικοποιημένο γυναικείο σώμα, με τονισμένα ερωτογενή χαρακτηριστικά και έμφυλα στερεότυπα.

Στίχοι και σωματικές αναπαραστάσεις σε συνδυασμό με την εντύπωση της ασφάλειας και της ισχύος, που αποπνέει στο ανώριμο κοινό, όλη αυτή η πολυμεσικά ενισχυμένη αναπαράσταση, επιδρούν στον ψυχισμό των νέων και διαμορφώνουν μία ανάλογη αισθητική και πολιτισμική νοοτροπία, χωρίς εκπλέπτυνση και κριτική οξυδέρκεια. Δεν είναι ανάγκη να είναι κανείς ο ίδιος στενός fun της μαζικής αυτής κουλτούρας ούτε να έχει παρέα που είναι fun αυτής της κουλτούρας. Η επιδραστικότητα είναι διάχυτη σε όλα το σύγχρονο δημόσιο επικοινωνιακό πεδίο και στα social media.

Υπάρχει λύση; Ασφαλώς και ναι. Ο Βασίλειος στο τέλος της «Ομιλίας» του αναφέρει τη στροφή προς το πρότυπο του Χριστού: «Αυτόν που για χάρη μας πτώχευσε και μας ευεργέτησε. Αυτόν που είναι σοφός και μας αγαπά. Αυτόν που μας καλεί να ζητάμε στη ζωή μας τη δικαιοσύνη και όχι το εγωτικό μας συμφέρον». Επί της ουσίας είναι η απόφαση γι΄ μια ζωή πολιτισμικού ήθους και βιωμένων αξιών. Δεν είναι δύσκολη αυτή η λύση. Δύσκολη είναι η απόφαση. Αυτό το «τσακ», που θ΄ αλλάξει την πορεία στη ζωή μας, και από κοινότυπη θα την κάνει ποιητική.

Αυτό μάλλον είναι και το νόημα της εορτής των Τριών Ιεραρχών, που στο σχολείο χάνεται μέσα στην ανακατωσούρα των υποχρεωτικών εκκλησιασμών και στον ορυμαγδό και στο άγχος των εξετάσεων. Γιατί, η εσωτερική και αναστοχαστική μόρφωση είναι ο μόνος ουσιαστικός και αξόδευτος πλούτος που μπορούμε να αποκτήσουμε στη ζωή μας. Κι αυτό ξεκινά από το σήμερα κι όχι από το αύριο των «πανελληνίων».

[Τα αποσπάσματα από την «Ομιλία» του Μεγάλου Βασιλείου βασίστηκαν στη μετάφραση του Γιώργου Κοροπούλη (Αθήνα: Η Αυγή, 6/1/2013). Οι στίχοι είναι από τραγούδια γνωστών Ελλήνων trapers]