ΑΦΙΣΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ «ΑΡΙΑΔΝΗ». 51ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΟΛΥΜΠΟΥ. ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΥ. 31 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2022

«Αριάδνη». Μία καλλιτεχνική και εθνογραφική έρευνα- δράση    

Ποια πραγματικότητα ζουν οι σημερινές/οί έφηβες/οι; Ποιος την χειραγωγεί; Πόσο μπορεί να κατανοήσει την πραγματικότητα αυτή η οικογένεια, το σχολείο και η κοινωνία; Ποιες είναι δυνατότητες των εφήβων να την αντιμετωπίσουν κριτικά και αναστοχαστικά;

Τα δεδομένα για την ψυχολογική ανθεκτικότητα των σημερινών εφήβων σκιαγραφούν ένα ολοένα και πιο ζοφερό τοπίο. Η σύγχρονη πολυμεσική πραγματικότητα και τα καταναλωτικά πρότυπα υπερ-καθορίζουν τις επιθυμίες, τις πολιτισμικές νοοτροπίες και τις κοινωνικές αναπαραστάσεις των νέων, οι οποίοι αδυνατούν να επεξεργαστούν τους, ολοένα και πιο σύνθετους, τεχνολογικούς μηχανισμούς χειραγώγησης και εξαπάτησης. Παράλληλα, οι κοινωνικές και μορφωτικές ανισότητες και τα συντηρητικά στερεότυπα όχι μόνο εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά διευρύνονται ακόμα περισσότερο, περιορίζοντας δραματικά τον ορίζοντα των δημιουργικών δυνατοτήτων των νέων. Ο μεγάλος κερδισμένος της υπόθεσης είναι το αόρατο σύστημα της κερδοφορίας των αγορών και του πολιτισμικού και αξιακού αμοραλισμού.

Το ελληνικό σχολείο αποδεικνύεται ανίκανο να κατανοήσει το πρόβλημα· πόσο μάλλον να το αντιμετωπίσει κιόλας. Όσα τυχερά παιδιά έχουν τις κατάλληλες κοινωνικές και πολιτισμικές προϋποθέσεις μπορούν να ελπίζουν σε ένα καλύτερο μέλλον. Τα υπόλοιπα, στον μύλο του κοινωνικού αυτοματισμού που αλέθει τα πάντα.

Μπορούν να υπάρξουν αποτελεσματικές προτάσεις ανατροπής της υφιστάμενης κατάστασης. Ποιον ρόλο μπορεί να παίξει η τέχνη ως εναλλακτική πρόταση πολιτισμικής και αξιακής ενδυνάμωσης των εφήβων και ποιες εκπαιδευτικές πρακτικές μπορούν να υποστηρίξουν αυτόν τον στόχο;

Με δεδομένες τις αδυναμίες του επίσημου σχολικού συστήματος, οι άτυπες μορφές εκπαίδευσης που βασίζονται στον πολιτισμό, μπορούν να αποτελέσουν πρόταση διεξόδου από το πρόβλημα. Για το «Εργαστήριό» μας η αναμέτρηση με ερωτήματα κοινωνικού και αξιακού περιεχομένου αποτελεί ειδοποιό χαρακτηριστικό των εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών μας δράσεων. Στον πυρήνα του εκπαιδευτικού μας προγράμματος βρίσκεται η προώθηση του διαλόγου ανάμεσα στις τέχνες και στην επιστήμη, η βελτίωση του πολιτισμικού κεφαλαίου των εφήβων και ο πολυτροπικός τους γραμματισμός. Οι δράσεις μας ξεκινούν από την ψυχολογική ενδυνάμωση και την αξιακή αγωγή και φτάνουν στην γνωστική αφύπνιση και στην ανάδειξη των ιδιαίτερων δημιουργικών ικανοτήτων των εφήβων μέσα από την οργάνωση καλλιτεχνικών δράσεων συνέργειας όλων των τεχνών.

Με ποιες όμως βοήθειες; Πόσο εφικτή μπορεί να είναι η «ρομαντική ουτοπία» όταν αντίπαλοι είναι το άκαμπτο γνωσιοκεντρικό σχολικό και φροντιστηριακό σύστημα που καλύπτει όλο τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών και το κοινωνικό μοντέλο των αυστηρά δομημένων και παντοδύναμων συμφερόντων;

Με τα δύο εφηβικά μας τμήματα (τμήμα Κατερίνης και Βροντούς) το «Εργαστήριό» μας, επιχειρεί κάθε χρόνο να ασχοληθεί με τις τέχνες και τις επιτελεστικές πρακτικές τέχνης (performing arts) με πυρήνα κάποια ενδιαφέρουσα θεματική. Στη διάρκεια της προηγούμενης χρονιάς (από τον Σεπτέμβριο του 2021 κι εξής) η κεντρική μας θεματική αφορούσε στον αναστοχασμό σχετικά με τους πολυμεσικούς μηχανισμούς «εξαπάτησης» που χειραγωγούν την καθημερινή πραγματικότητα των εφήβων. Το «project Αριάδνη» ήταν ο τίτλος της φετινής μας έρευνας – δράσης (action research). Το βασικό ερώτημα που μας απασχόλησε ήταν το εξής: «Με ποιους τρόπους η σύγχρονη πολυμεσική πραγματικότητα “εξαπατά” τους νέους, ωθώντας τους σε στερεοτυπικές ιδέες και συμπεριφορές και με ποιους τρόπους η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως αφετηρία κριτικής επίγνωσης των αιτιών και ως δημιουργικός καταλύτης για την ανάληψη χειραφετικών δράσεων πεδίου;». Οι σκοποί της δράσης ήταν η αναστοχαστική διερεύνηση των πολλαπλών όψεων της κουλτούρας των σύγχρονων νέων, η βιωματική και καλλιτεχνική έκφραση και η ανάληψη δράσεων αλλαγής των συμβατικών νεανικών στερεοτύπων. Οι ποικίλες καλλιτεχνικές μας δράσεις οργανώθηκαν με βάση τον μύθο της Αριάδνης, ο οποίος αποτελεί διαχρονικό σύμβολο εξαπάτησης. Ποιο άραγε νόημα μπορεί να έχει αυτός ο αρχαιοελληνικός μύθος στις/στους σημερινές/ούς έφηβες/ους που μεγαλώνουν στις σύγχρονες μετά-νεωτερικές κοινωνίες των πολυμεσικών μηχανισμών χειραγώγησης και εξαπάτησης;

Το θεατρικό έργο «Αριάδνη» ήταν ένα από το ποικίλα καλλιτεχνικά αποτελέσματα του φετινού project. Το κείμενο προέκυψε σταδιακά μέσα από τις εμπειρίες των εφήβων. Τα επεισόδια αποτελούν ρεαλιστικές αποτυπώσεις της πραγματικότητας που βιώνουν τα παιδιά στο καθημερινό τους περιβάλλον. Ωστόσο, δεν έχουν αυτόνομο, αυτοβιογραφικό χαρακτήρα και δεν αντικατοπτρίζουν συγκεκριμένες προσωπικές εμπειρίες. Ίσως ο ρεαλισμός των αναπαραστάσεων αυτών να ξενίσει τους μεγάλους. Όμως, αυτή είναι η αλήθεια μας κι αυτή θέλαμε να εκφράσουμε με ειλικρίνεια και αυθεντικότητα.

Το φετινό καλοκαίρι, όπως κι όλα τα καλοκαίρια των τελευταίων ετών, δεν κάναμε τις συμβατικές «διακοπές», όπως άλλες/οι έφηβες/οι της ηλικίας μας. Κοπιάσαμε, πονέσαμε, θυμώσαμε, κλάψαμε… Έχουμε, όμως, μέσα μας το θέληση και το πείσμα να προχωρήσουμε πέρα από τους περιορισμούς και τα όρια που μας επιβάλλουν οι καταστάσεις γύρω μας. Να νικήσουμε τον μινώταυρο που φωλιάζει μέσα μας. Να εκφράσουμε τον αληθινό μας εαυτό κι όχι αυτόν που κατασκευάζει το διαδίκτυο. Να νιώσουμε ότι αξίζουμε πολύ περισσότερο από αυτό που προσπαθούν να μας πείσουν ότι αξίζουμε. Να κάνουμε το προσωπικό μας restart.

Το «project Αριάδνη» ή μάλλον η ίδια θεματική του αναστοχασμού στις ποικίλες καταστάσεις «εξαπάτησης» που βιώνουν οι έφηβοι/ες στην καθημερινή τους πραγματικότητα, θα συνεχιστεί και τη φετινή χρονιά. Με νέες ιδέες και νέες ελπίδες. Αλλά –ευτυχώς— και με νέες «δυσκολίες».

 

Νικόλαος Γραίκος, Υπεύθυνος «Εργαστηρίου Πολυτροπικών Δραστηριοτήτων»